12 augustus, Sempre caro mi fu, door Jaap
Zo begint het beroemdste Italiaanse gedicht, zeg maar the nr 1 Italian poem zoals je in Noorwegen een aantal nr 1 salmon rivers of Norway hebt, L’ infinito van Giacomo Leopardi. Alle Italiaanse schoolgaande kinderen moeten het uit het hoofd leren. Hij schreef het hier in Recanati, wij liepen vanmorgen het Palazzo binnen waar de grafelijke familie Leopardi woonde en nog blijkt te wonen en liepen om de heuvel die hij in het gedicht beschrijft. Giacomo moest met zn broers en zussen dagelijks urenlang studeren onder het regime van zijn vader Monaldo, nogal een dwingeland. Hij sprak op zn tiende vloeiend Grieks, Latijn en Hebreeuws, en waarschijnlijk nog zo wat talen. Kende alle klassieken door en door en begon daarna zelf te schrijven en te dichten. Fysiek zwak, op het kreupele af, bijna blind en voortdurend last van zn ingewanden. Hij stierf in Napels, 38 jaar oud. L’infinito is het hoogtepunt van zijn werk en Recanati is vandaag de dag nog steeds vol van haar grootse dichter en zijn nr 1 poem of Italy. L’ infinito dus, daar gaat ie:
Sempre caro mi fu quest’ ermo colle,
E questa siepe che da tante parte
Dell’ultimo orrizonte il guardo esclude.
Ma sedendo e mirando, interminati
Spazi di la da quella, e sovrumani
Silenzi, e profundissima quiete
Io nel pensier mi fingo; ove per poco
Il cor no si spaura. E come il vento
Odo stormir tra queste piante, io quello
Infinito silenzio a questa voce
Vo comparando: e mi sovvien l’eterno,
E le morte stagioni, e la presente
E viva, e il suon di lei. Cosi tra questa
Immensita s’ annega il pensier mio:
E il naufragar m’ e dolce in questo mare.
In mn eigen vertaling (geen garanties..)
Altijd was mij dierbaar deze eenzame heuvel,
En deze heg die van alle kanten
Van de verste horizon het uitzicht benam.
Maar hier zittend en me verwonderend, oneindige
Ruimten daar voorbij, en bovenmenselijke
Stilten en de allerdiepste rust
Stel ik me in gedachten voor, waar het hart
Bijna is overweldigd. En zoals ik de wind
Hoor ruisen door deze planten, vergelijk ik
Deze oneindige stilte met die stem
En ik stel me het oneindige voor
En de dode seizoenen, en het huidige
En levende, en hun geluid. Zo in deze
Onmetelijkheid verdrinkt mijn denken:
En zoet is het me schipbreuk te lijden in deze zee.
Italianen houden erg van deze melancholie. Het beeld in een oneindige zee van melancholie te mogen verdrinken, de wereld de wereld te laten met al haar onheil, maakt zo lijkt het deel uit van de Italiaanse moderne cultuur. Franco Battiato, een van die vele cantautori die Italie rijk is, schreef een liedje, Summer on a solitary beach, met in het refrein precies dat: willen verdrinken in de zee, schipbreuk willen lijden, weg van deze kust, kijk maar eens op youtube https://youtu.be/qrwtkcOIqvM. Vrij naar Leopardi zou je haast zeggen. Verdrinken, schipbreuk lijden, weg over de golven. Waar komt dat toch door, die wil om te verdrinken, onder te gaan en het op te geven? Het land dat alles heeft, de oude cultuur en geschiedenis, landschap, het weer, het strand (wij waren vanmiddag even aan het strand in Porto Recanati en het hele gelukzalige, zorgeloze Italiaanse strandleven ontvouwde zich voor ons), la dolce vita in het algemeen en in het bijzonder het meest voortreffelijke ijs van de hele wereld (op het Piazza Leopardi midden in Recanati zit weer zo’n briljante ijszaak, echt, als u in de buurt bent). Waarom juist dan zo melancholisch en het leven als waardeloos, zinloos, alleen maar verdriet en ellende brengend zien? Ik pak het boekje van William James er nog eens bij, dat ik kocht in Trondheim (zie 23 juni, dat is 32oo km geleden!). In het essay Is Life Worth Living?, een voordracht voor studenten in Harvard, noemt James Leopardi. “Some men seem launched upon the world even from their birth with souls [as] incapable of happiness … and they have left us their messages in even more lasting verse… – the exquisite Leopardi for example.” Wat zou je tegen een dergelijke ziel zeggen om uit te leggen dat het leven toch waardevol is, zinvol om geleefd te worden? James komt uiteindelijk met het antwoord dat we mogen geloven dat het leven zoals we het waarnemen deel uitmaakt van iets groters en daarin betekenis heeft. Of je dat grotere nu God noemt of niet, dat geeft het leven betekenis. Aan het eind van zn essay houdt James zijn gehoor voor: “Be not afraid of life. Believe that life is worth living, and your belief will help create the fact.” Prachtig. En naar mijn gevoel ook waar en betekenisvol als je niet gelooft dat het leven deel uit maakt van iets groters. De betekenis van het leven is de betekenis die we er aan geven, iedere dag, iedere beklimming, iedere ontnuchtering, iedere glimlach, iedere traan, ieder ijsje weer. En daarom kom ik tot alternatieve eerste en laatste regels van L’infinito:
Sempre caro mi fu questo colossale colle
che da tante parte il mio corpo consuma
..
E il naufragar m’e dolce in questo gelato!
