Van de schoon- en troost(loosheid), 6 juni, door fred
Het is lang geleden dat de VPRO de serie ‘Van de schoonheid en de troost’ uitzond. De licht pathetische Kayser ondervroeg wetenschappers en kunstenaars met als centrale vraag: ‘vertel me wat dit leven de moeite waard maakt?’. Vandaag moest ik onwillekeurig aan die goeie vraag denken. Allereerst natuurlijk om dat dit al tien jaar durende avontuur met fietsen4fietsen zeker bijdraagt aan mijn verhaal over wat het leven de moeite waard maakt. Het fietsen, het avontuur, Europa’s mensen en landschappen, de kameraadschap; enfin, u kunt er al die blogjes van Jaap en mij op nalezen. Ook dat daarbinnen schoonheid als betekenis- of zingever voor ons een prominente rol speelt. Van het en groupe binnenrijden in Lausanne, de terrasweg met zicht op de kust van Kefalonia tot de oneindige afdaling vanuit Cazorla en de Spaanse schone amazone op paard – waar één van ons nog steeds niet over uitgepraat is – als ik eraan denk heb ik de esthetische sensatie zó weer terug. ‘Schoonheid is de belofte van geluk’, zei Stendhal. Wie zin in het leven heeft herkent dat onmiddellijk. Overigens, dàt schoonheid troost kan bieden weet ik al sinds mijn eerste kalverliefde. Dat je als jongeling in het leven geworpen ineens zó geraakt wordt door een mooi meisje dat voor jou de verabsolutering van geluk is, waardoor alle groeipijnen als bij toverslag verdwijnen; velen van u zullen het herkennen. Al zitten er ook vele Ina Dammans tussen. Maar dit terzijde.
Voordat u mij zelf Wim Kayseriaanse pathetiek verwijt, weer over naar de orde van de F4F-dag. Gisteren en vandaag wachtte na de oversteek van de Schöne Blaue Donau bij Bratislava allesbehalve een partituur met enkel de schoonheid als thema. Het was schoonheid en troosteloosheid. Slowakije is van beide doordesemd. De saaie vlakte tussen Bratislava en Levice herinnerde aan de Povlakte: vlak, veel vage lelijke dorpjes, industrie en een soort lelijke drukte. De belofte van de Tatra’s, de hoge en lage, werd daarna zeker ingelost. Prachtige bergen, mooie panorama’s, en wat een natuur! Vooral die velden vol met de echte koekoeksbloem, distels en orchideeën, met op de achtergrond de frisgroene bergen. Het is een simpel recept voor instant schoonheid, maar ook een ijzersterk repertoire van deze streken. Maar dan komt de lelijke stilte, die de lelijke drukte opvolgt. De massieve fabrieken voor ijzererts en andere zware industrie of mijnbouw horen bij het narratief van deze streken. Het is niet mooi, maar wel indrukwekkend. Maar gaandeweg werd de route via Banska Bystrica, Brezno en Poprad af en toe ook een boulevard van troosteloosheid. De industrie- en mijnbouwgebouwen leken eerder wrakken, aangespoeld op een schitterend strand. We zagen een grote hal vol met sloopijzer, op wagons waar de planten zich om de wielen wikkelden. En complexen die gebombardeerd leken, maar nooit waren opgeruimd. En dit is maar gebouw of infrastructuur – waar sommige hobbyisten nog van kunnen smullen – er was meer. De haveloze staat van sommige dorpen, de leegheid van die nederzettingen, de geur en kleur van het Oostblok, die is er nog. We zagen een morsige man met zware tas op een weg sjokken, weglopend van het nabijgelegen vervallen station, alsof zijn lief weer niet was aangekomen. Een verwilderde vrouw met baardje, alleen voor een wrakkig huis aan de rand van een voormalig dorp. De eenzaamheid van twee jongens met een (lekke?) voetbal op een leeg plein, die met open mond de karavaan van puike fietsjes uit een andere, rijke wereld zagen voorbijsnellen. En natuurlijk de Roma. Een groep die het moeilijk heeft in dit land. En dat zie je. Ze hangen op straat in dorpen waar geen Slowaak meer woont. Ze huizen in een paar oude woningen, op enige afstand van een ‘ècht’ dorp, met autowrakken als straatmeubilair. Ze leven apart en arm. Ze ogen niet gelukkig.
Kortom, ja er is en was veel schoonheid, fraaie natuur en het zonnetje brak vandaag ook door om het allemaal nog eens goed te belichten. Maar zo fietsend met onze fietscohort door dit boeiende land blijft naast de schoonheid die troosteloosheid hangen als smog op je huid. Met weinig schoonheid als belofte van geluk. Maar de schoonheid die er was, daar hebben we weer dankbaar en schaamteloos van genoten. Dat dan weer wel.
